Mitoloji Nedir?

 Mitoloji efsaneler bilimi anlamına gelir. Hem masal ve efsanelerin toplandığı kitap hem de ilk çağ sonlarında mythos yazarı diye tanımlanan derleyicilerin yaptığı iş için mitoloji kelimesi kullanılırdı.

Eski Yunan dilinde ‘söz’ kavramını karşılayan üç sözcük vardı. İlki ‘mythos’’, söylenen veya duyulan bir sözdür, efsane, hikaye anlamlarına gelir. Fakat mythos güvenilir değildir, çünkü insanlar gördüklerini veya duyduklarını anlatırlarken birçok yalan ve abartıyla süsleyebilir.

İkincisi ise Epos, belli bir düzen ve ölçüye göre söylenen, okunan sözdür. Zamanla şiir, destan ve ezgi anlamlarına gelmiş ve şimdi epik veya epope olarak batılı dillerde yerini almıştır. Son olarak logos ise ‘gerçeğin insan sözüyle dile gelmesi’ olarak tanımlanır.

Logos sözcüğünü başta tarihçi Herakleitos olmak üzere doğa bilginleri yapmıştır. Bu sözcük bilimle ve araştırmayla öylesine bağdaşmıştır ki günümüzde halen araştırma ve bilim dallarının sonlarına eklenen logos-logia gibi bir ek olmuştur. Dilimize ise ‘-loji’ olarak geçmiştir. Örneğin; Antropoloji, Sosyoloji.

Mitolojiler Nasıl Oluştu?

Mitlerin kökeni konusunda yazarlar arasında ortak bir uzlaşma yoktur. Bazı yazarlar yaşandıktan sonra unutulmuş gerçek olaylar olduğuna, bazı yazarlar tümüyle bilinçaltı ve hayal gücüne bağlı olduğuna, bazı yazarlar ise toplumların varlığını sürdürmek ve kaynak bulmak gibi ihtiyaçlarını kullanan dini ve siyasi liderler tarafından desteklenerek oluşturulduğu kanaatindedir.

Mitoloji kutsal bir öyküyü anlatmaktadır, bir yaratılışın öyküsüdür. Bir şeyin nasıl yaratıldığı ve nasıl var olmaya başladığını anlatır. Bir inanç sistemi olarak mitosların toplumsal düzeni oluşturma ve koruma gibi görevleri vardır. Çoğunda bireylerin kendileriyle ilişkilendirebileceği hatta ders çıkarabileceği anlatılar yer alır.

Kelime, sözlük anlamında ‘Bir inanç veya bir topluluğun kültüründeki tanrılar, kahramanlar, evren ve yaratılışla ilgili tüm yazılı ve sözlü efsaneler birikiminin anlamlandırılması, yorumlanması ve incelenmesini kapsayan çalışmalar bütünü’’ olarak tanımlanmıştır. Çoğu kültürün kendine ait başlangıcı, evreni, türünün yaratılışını, doğayı anlamlandırmaya çalıştığı mitolojisi vardır.

Eğer mitoloji en genel şekilde sınıflandırmak istenirse bölgelere göre sınıflandırmak doğru olacaktır. Bunlar ise;

• Asya Mitolojisi
• Avustralya ve Okyanusya Mitolojisi
• Avrupa Mitolojisi
• Orta Doğu Mitolojisi
• Amerikalar Mitolojisi

Fakat mitoloji dendiğinde günümüzde akla ilk gelenler Yunan, Roma, Türk, Pers mitolojileri olacaktır.

Din ve Mitoloji

Birçok dinde mitoloji önemli bir konumdadır. Mitler günümüzde kullanılanın aksine, aslında bir öykünün net olarak yanlış veya doğru olduğunu anlatmaz. Daha çok, doğru veya yanlış kavramlarının manevi, psikolojik ve özellikle sembolik yönlerini vurgular.

Günümüzde yaygın olan dinlere bağlı olan kişiler inançlarının kökeninde yer alan anlatıları tarihsel olaylar olarak düşünseler de, bu olguları inanç sistemlerinin figürsel temsilleri olarak görenler de vardır. Bir inancın sahip olduğu olgular ve anlatılar, karakterleri sebebi ile bilimsel anlamda mitoloji olabilirler.

Bu tarz terimler o dindeki belli kavramların, birer kültürel olgu olarak manevi, psikolojik veya sembolik yönlerini vurgulayan atıflar olarak düşünülmelidir. Bu, dinlerin sahip olduğu kavram ve anlatıların doğru veya yanlış olduğunu göstermez.

Tanımında da açıkça anlaşılabileceği gibi mitoloji objektif olarak bir doğruluk kavramı barındırmadığı gibi böyle bir amaca da sahip değildir.

Toplumlar din ile mitoloji kavramını karıştırmamalıdır. Çünkü din ve mit tamamen farklı terimler, kavramlardır. Dini kavramların mitolojik bir yansımasının olması din kavramının dini oluşunu geri planda bırakmamalıdır. Din ve Mit bir çok ilişkileri olsa dahi çok ayrı şeylerdir.